All-electric Warmtepomp - Van het gas af gegaan

Warmtepomp

Verwarming, koeling en warm tapwater

april 2021 – maart 2022

Strubbelingen

Alleen al een offerte krijgen voor een warmtepomp zorgde voor strubbelingen. Zoals ik op de Home pagina al schreef, de reacties van installateurs varieerden van geen reactie en “dat doen wij niet” tot erg duur (meer dan 12.000 Euro). Er zijn nog veel installateurs die alleen cv-ketels plaatsen kennelijk (wat allicht gaat veranderen nu er is aangekondigd dat dit vanaf 2026 niet meer mag), en de installatiebranche had het ook toen al enorm druk. Er waren ook reacties als “heeft u een warmteverliesberekening mevrouw?”. Een lokaal bedrijf dat bij wijze van pilot al een hele straat van hybride warmtepompen had voorzien in samenwerking met de plaatselijke woonstichting vroeg dat ook. Maar ik had geen warmteverliesberekening want ik was nog niet klaar met isoleren, dus het leek me te vroeg om dan zo’n berekening te laten opstellen, die ook weer honderden Euro’s kost.

Ergens hadden ze wel een punt natuurlijk. Ze willen zo’n berekening om de pomp goed op de situatie te kunnen afstemmen, zodat er achteraf niet geklaagd wordt dat het huis niet warm genoeg wordt. Bij een warmtepomp is dat toch allemaal wat ingewikkelder dan bij een CV-ketel.

Maar in mijn plan moest de pomp er eerst komen uit mijn verduurzamingsdepot, en zou ik daarna verder isoleren in gedeeltes, van eigen geld. Niet ‘zoals het hoort’ maar voor mij de enige mogelijkheid. Anders zou mijn depot al leeg zijn en kwam die pomp er nooit, want ik had geen duizenden Euro’s en zag ook geen kans die ‘even’ bij elkaar te sparen. Een hybride pomp wilde ik niet overwegen, want mijn doel was Van Het Gas Af en dat ben je niet met een hybride warmtepomp. Bovendien vind ik, als ik het niet warm genoeg krijg met de warmtepomp, dan moet ik niet gaan klagen bij de installateur, maar mijn huis verder isoleren tot het huis goed genoeg is voor de pomp.

Afstand tot de buren

Bij Saman uit Zierikzee had ik al vaak de pompen en specificaties bekeken. Ze hebben een handige keuzehulp waarbij je verbruik en grootte van je huishouden kunt invullen. Ook is het een van de zeer weinige bedrijven die de prijzen gewoon op de website heeft staan, een verademing! In mijn beleving had ik aan een 6kw pomp genoeg.

Ik heb een offerte gevraagd bij Saman, waarbij ik ook foto’s van de situatie moest meesturen, maar kreeg toen als reactie dat de buitenunit 3 meter van de erfgrenzen vandaan moest staan i.v.m. eventuele geluidsoverlast voor omwonenden. Bij mij is dat domweg niet mogelijk, omdat de hele tuin maar 5,5 meter breed is, net als bij heel veel andere rijtjeshuizen vermoed ik. Al zou je de pomp pal in het midden zetten, dan nog was dat geen 3 meter van de buren. Ik had pas gelezen dat er nieuwe geluidseisen zouden komen voor buitenunits van warmtepompen. Per 1 april zou een buitenunit volgens de wet maar max 40 db geluid mogen maken. (Dat is overigens niet veel, een elektrische tandenborstel produceert ongeveer evenveel db schijnbaar, maar het zal een ander soort geluid zijn, en geluidsduur en toonhoogte tellen ook mee in de beleving denk ik). In elk geval had ik niks gezien over afstand tot de buren, alleen maar over decibellen. Toen heb ik de juridische afdeling van de Vereniging Eigen Huis maar eens gebeld, om te vragen of die 3 meter in de wet genoemd wordt, of dat dit alleen een richtlijn was vanwege die 40 decibel. Het bleek het laatste te zijn. Gelukkig!

Toch de vurig begeerde offerte voor een all-electric warmtepomp

Toen ik met deze kennis weer contact opnam met Saman kreeg ik een afspraak. Er kwam een medewerker langs die ervan overtuigd was dat een warmtepomp prima kan in een rijtjeshuis uit de jaren 80. De plaats voor de binnenunit lag voor de hand, achterin de bijkeuken waar de cv-ketel hing. Ook de plaats voor de buitenunit was gauw gevonden, bijna achterin de tuin onder het afdak. Hij gaf me ook de oplossing voor de bovenverdieping: niet ingewikkeld en duur doen met Jaga’s of infraroodverwarming, maar gewoon de cv-radiators laten hangen. Als daar het lage temperatuur water van de warmtepomp doorheen stroomt geeft dat allicht genoeg warmte voor een bovenverdieping, en als het tegenvalt kun je altijd later nog iets anders gaan doen.

Wat was ik blij! Eindelijk iemand die langskwam en zei dat het kon! Ik kreeg mijn offerte!

Offerte

De offerte kwam binnen en bestond uit verschillende onderdelen inclusief montage:

Daikin Altherma LT buitendeel 6,0 kW
Daikin Altherma LT binnendeel wandmodel
Daikin Altherma boiler 300 liter
Ruimtethermostaat
Optionele koeling

“De Daikin Altherma LT Bluevolution is een uniek nieuwe type warmtepomp voorzien van R32 als koudemiddel. Dit efficiëntere en milieuvriendelijkere koudemiddel zorgt ervoor dat de warmtepomp ook in de bestaande bouw met een afgiftesysteem van radiatoren een uitstekend rendement biedt. In dit systeem verzorgd de Daikin Altherma LT warmtepomp de verwarming in uw woning. Deze warmtepompen functioneert tot een buitentemperatuur van -20°C en is tevens voorzien van een geïntegreerde elektrische naverwarming in geval van eventuele storingen en extreem lage buitentemperaturen.”

Er stond ook een berekening in van de besparing in gas, de meerkosten in stroom, de besparing in Euro’s, en de CO2 besparing, plus een grafiek met de terugverdientijd.

Verder waren er nog opties/meerprijzen:

Buffervat toepassen in afgiftesysteem
Buitendeel in RAL kleur
Online bediening
SpiroTrap vuilfilter
Pompschakelaar
Meerwerk koelleiding traject (van de bijkeuken naar de achterkant van de tuin)

en een deel over garantie, onderhoudscontract en subsidie.

Afbeelding van Samangroep.nl

Snappen hoe een warmtepomp werkt is op zich al lastig en dit riep nog meer vragen op:

Zijn de opties later nog bij de plaatsen? Ja dat kan, maar dan kost het meer omdat ze er nog een keer voor moeten komen en het systeem moet worden afgetapt.
Buffervat: “Indien er wordt geregeld met na-regeling dient er in de installatie een buffervat te worden aangebracht, hierdoor kan de warmtepomp te allen tijde zijn warmte kwijt en wordt er voorkomen dat de warmtepompen zogenaamd pendelgedrag gaat vertonen en de compressor een kortere levensduur kent”. Wat betekent dat?? Dit was voor mij niet van toepassing omdat ik de benedenverdieping met vloerverwarming als 1 ruimte beschouw en daar hangt ook de thermostaat. Wanneer je vloerverwarming in verschillende kamers legt en de thermostaat hangt in een van die ruimtes, dan heb je naregeling voor de andere ruimtes nodig. Zo begreep ik het… Als het niet klopt hoor ik het graag!
Buitendeel in RAL-kleur… Leuk als je geld teveel hebt maar nee bedankt, laat hem maar mooi in de standaard kleur.
Online bediening, zodat je de thermostaat met een app kunt bedienen. Ik zie niet zo in waarom je dat zou willen, want je hoeft zowat nooit aan de thermostaat te komen! Beter niet zelfs, omdat een warmtepomp het best functioneert als alles traag gaat en de temperatuur niet steeds omhoog en omlaag moet. Dus voor mij was de standaard thermostaat goed genoeg.
Vuilfilter heb ik niet genomen.
Pompschakelaar t.b.v. vloerverwarmingsunit: “Onnodige energie kost onnodig veel geld. Hiervoor is de pompschakelaar ontwikkeld. De pompschakelaar schakelt de circulatiepomp van de vloerverwarmingsunit uit indien de warmtepomp geen warmte levert. Zo draait deze dus alleen wanneer het daadwerkelijk nodig is. De pompschakelaar biedt u nog meer voordeel: minder geluid ’s nachts en een vergrootte levensduur van de pomp.” De pompschakelaar is niet toepasbaar als er gebruik wordt gemaakt van koeling op de warmtepomp, en ik wilde koeling, dus deze optie verviel ook.
De koeling moet je meteen meebestellen, dit kan niet achteraf.
Een 300 liter boiler is ruim voldoende voor een 3-persoonshuishouden. Vaak wordt een 190 liter boiler geplaatst.
Ook stond er in de offerte dat er 3-fasen stroom nodig was, wat betekende dat de meterkast moest worden uitgebreid/versterkt.

Uiteindelijk alles duidelijk in augustus 2021.

Uitleg over hoe warmtepompen werken kun je online vinden, bijvoorbeeld bij Milieucentraal.nl

Afbeelding van Samangroep.nl

Sparen en wachten

Omdat er al een behoorlijk deel van mijn verduurzamingsdepot was gebruikt – er zat nog €6500 in – en ik ook nog de stroomverzwaring moest betalen, ging ik hard sparen om het geld voor de warmtepomp bij elkaar te krijgen. Een deel daarvan krijg je terug door de subsidie, maar je moet het wèl eerst voorschieten. Het deel wat ik terug zou krijgen aan subsidie kon ik gelukkig lenen bij mijn ouders, zodat het totaalbedrag eerder binnen bereik zou zijn.

In het najaar had ik het bij elkaar. Intussen was in het nieuws aangekondigd dat de subsidies verhoogd zouden worden in 2022 en de offerte van Saman was inmiddels niet meer geldig. Daarom heb ik in december een nieuwe offerte gevraagd die gelukkig niet veel hoger was, en gewacht met het bestellen van de pomp tot het 2022 was, om van de nieuwe, betere subsidieregeling gebruik te kunnen maken.

Op 1 januari 2022 heb ik de pomp besteld. Wat vond ik het spannend allemaal, het ging echt gebeuren! Nog nooit eerder had ik zoiets duurs gekocht, dat maakte het ook spannend 😅

Tijdsdruk voor de subsidie

Ik had tot juli 2022 de tijd om de subsidie aan te vragen. Je hebt hiervoor 1 jaar de tijd, maar aangezien je een aanvraag moest doen voor 2 maatregelen tegelijk, en mijn eerste maatregel (kruipruimte-isolatie) al dateerde van juli 2021, had ik tot juli 2022 de tijd om de aanvraag voor beide maatregelen samen te doen. Daarom stond mijn spaarschema wel aardig onder druk. Geen reizen, zo weinig mogelijk autorijden, geen nieuwe kleding of andere fratsen, niks wat niet nodig is, er moest hard gespaard worden! Ook zou het verduurzamingsdepot aflopen in juni 2022, maar dat kon nog verlengd worden zodat ik me daar niet al te druk om maakte.

Voorbereidingen voor de warmtepomp

Moet je iets voorbereiden dan? Ze komen die warmtepomp gewoon plaatsen en nemen de oude CV-ketel mee, toch? Ja… maar ik moest toch het een en ander doen voordat het zover was.

Uitbreiding van de meterkast

In de offerte van Saman stond dat ik 3-fasen stroom moest hebben, dus werd de elektrische groep verzwaard. Deel 1 hiervan is gedaan door Service @ Ruben uit Terneuzen. Hij heeft een nieuwe groepenkast geplaatst en een kabel getrokken vanuit de meterkast bij de voordeur, naar achterin de bijkeuken waar de binnenunit zou komen. Of eigenlijk hebben we dat laatste samen gedaan, want het zou het handigst zijn als de kabel door de kruipruimte zou lopen. Hij boorde een gat in de vloer van de meterkast en ook een gat in de vloer van de bijkeuken en stak de kabel in de meterkast naar beneden. En ik schoof op mijn buik door de kruipruimte (niet meer zo griezelig nu deze bekleed was met zeil en folie door de Tonzon-man!) om de kabel van het ene gat naar het andere te brengen zodat hij het in de bijkeuken weer kon aanpakken. Gelukkig had hij een goede lamp bij zich die ik daarbij mocht gebruiken!
Naderhand heb ik alutape gebruikt om de gaten te dichten die door het boren in de Tonzon-folie gekomen waren, want als dat niet 100% dicht is, is de isolatie om zeep. De volgorde had dus beter gekund in dit geval…
Uitbreiding van de meterkast door de netbeheerder was deel 2. Hiervoor is DNWG Stedin langsgeweest. Je moet vooraf een aanvraag indienen via Mijnaansluiting.nl Je geeft akkoord door de offerte/faktuur te betalen en dan wordt de afspraak ingepland.

De bijkeuken ontruimen

Omdat ik geen zolder heb en eigenlijk ook geen echte schuur staat de bijkeuken altijd nogal vol, met wasmachine, vaatwasser, droger en allerhande klusmaterialen en gereedschap, tuinkussens, schaatsen en wat dies meer zij, je kent dat wel. Ik had afgedankte magazijnrekken gekregen die ik er naderhand in zou zetten om het wat ordelijker te maken, maar eerst moest ‘het hok’ leeg zodat de monteurs ruimte hadden om hun werk te doen.

Plaats maken onder het afdak

Aangezien de buitenunit onder het afdak zou komen dat achter de bijkeuken is, moest de boel daar ook leeg, want de koelleiding zou langs de wand komen, van de buitenunit naar de bijkeukenmuur, en door die muur heen naar de binnenunit. Dit is zo’n beetje een ‘halfopen schuurtje’ bij mij, met fietsen, tuinstoelen, plantenpotten, hout-wat-je-misschien-ooit-eens-kan-gebruiken enzovoort. Ook weer een hele klus om dit leeg te maken.

Garagedeuren verwijderen en hek plaatsen

Strikt genomen ‘moest’ dit niet, maar ik ging het meteen goed aanpakken. Het afdak, wat aan de tuinkant open is, had aan de straatkant garagedeuren die ik nooit gebruikte en daarachter nog een meter stoep aan de straatkant. Ook stond er nog het oude, terug in elkaar geflansde schuttinkje naast, wat al tijdelijk verwijderd was geweest toen het glas geleverd werd, en een tuindeur haaks op de schutting, naar het afdak toe. Ik heb de garagedeuren verwijderd, de tuindeur verplaatst naar de hoek en een hek gezet aan de achterkant. Zo werd de tuin wat minder dicht, minder ingebouwd door wanden aan alle kanten. Ook kreeg ik er zo nog twee meter ruimte bij die eerst aan de straatkant achter de garagedeuren zat, en kon de buitenunit nu zeker genoeg lucht aanzuigen om zijn werk te doen. Deze zou mooi vrij komen te staan maar wel beschut onder het afdak. Bij het hek plantte ik alvast wat klimplanten, met het oog op mijn plan om de tuin te vergroenen.

Levering en montage van de warmtepomp

Twee en een halve maand na het bestellen was het zover, op 17 maart 2022 werd de all-electric lucht-water warmtepomp geïnstalleerd! Er kwamen 2 monteurs die de binnenunit, de boiler en de buitenunit plaatsten, aansloten op water, stroom, radiatorcircuit en vloerverwarming, en de boel testten. Ze gaven me uitleg over de thermostaat en het bedieniningspaneel op de warmtepomp zelf, en ik kreeg een pakket met handleidingen. Dikke installatiehandleidingen en een dunne gebruikshandleiding, want je hoeft er weinig aan te doen. Wel moet je af en toe kijken of er nog genoeg druk op het water staat, zoals bij een cv-ketel, en dat bijvullen indien nodig. Dat doe je op dezelfde manier. De oude cv-ketel namen ze mee.

Oude situatie met CV-ketel

Nieuwe situatie met boiler en warmtepomp

Eerste keer opwarmen

Nu echt van het gas af gegaan!! Het is gelukt!!

De dag van de installatie van de pomp was ik enorm opgetogen, en er was nog zo’n blije dag: de dag dat de gasleiding verwijderd werd!

Vroeger moest je daarvoor betalen, terwijl het veiliger is de leiding te laten verwijderen wanneer je deze niet meer gebruikt. Gelukkig is dit veranderd, zodat je nu op Mijnaansluiting.nl een aanvraag kunt doen waarna het gratis gebeurt. Ik moest invullen hoe groot de afstand was van het midden van de straat tot aan de meterkast, dus nog even de straat op met een duimstok, waarna ik de aanvraag kon versturen. Er volgde een offerte, net als toen ik de verzwaring van de elektriciteit aanvroeg, maar nu met een bedrag van €0 erop. De procedure is dat je akkoord geeft door die offerte te betalen, wat een beetje gek was in dit geval, dus ik heb maar even gemaild, waarna het ingepland werd.

De leiding is verwijderd op 30 mei 2022.

Als je het gas laat afsluiten ben je al klaar met gasverbruik betalen, dat was al opgehouden op de dag dat de warmtepomp kwam natuurlijk, maar vanaf dan hoef je óók geen vaste kosten voor gas meer betalen! Tenminste, als je dat deel van je contract opzegt bij je energieleverancier. Helaas hebben veel energieaanbieders wel een boeteclausule voor wie het gas-gedeelte van het contract opzegt vóór de einddatum van het contract. In mijn situatie was de boete €50 en de vaste kosten per jaar €228 (netbeheerskosten en vaste leveringskosten). Opzeggen per 30 mei bespaarde mij dus €114 en kostte €50. Als je dichter bij het einde van je contract bent kun je de rit beter even uitzitten in plaats van de boete betalen.

gasleiding wordt verwijderd

gasmeter is verwijderd

afsluitdop waar eerst de gaskraan zat in de keuken (de hele tegel vervangen zou mooier zijn…)

Wat kan het en wat doet het

Rustig verwarmen

Een warmtepomp is bedoeld om rustig en 24/7 te verwarmen. Het is een traag verwarmingssysteem dat rustig pruttelt. Helemaal anders dan een cv-ketel dus, die je opstookt door de thermostaat hoger te zetten en die je ’s nachts of wanneer je niet thuis bent weer lager zet. Een zuinig ingestelde warmtepomp doet er bij de eerste inschakeling dan ook een aantal uur over om de vloer op te warmen, maar is het eenmaal op gang, dan kost het niet veel energie om de warmte op peil te houden. Ik zet dus nooit meer de thermostaat hoger of lager. Omdat het verwarmen veel meer verspreid over dag en nacht gebeurt, en niet ’s avonds een piek heeft, heb je ook meer aan je zonnepanelen, die overdag stroom maken maar ’s avonds niet.

Rustig koelen

Ik moet bekennen dat ik stiekem wel uitkeek naar de eerste hittegolf deze zomer, omdat ik dan de koeling zou kunnen testen!

Ook het koelen gaat rustig. Wanneer je op een warme of hete zomerdag de warmtepomp omschakelt van de normale verwarmingsstand naar de koelstand, begint hij kouder water door de vloerverwarming (en in mijn geval ook door de radiators*) te pompen. Hierdoor koelt de vloer af en na een uur of 6 is het dan duidelijk koeler en aangenamer in huis. Omdat ook dit een traag systeem is zet je het niet steeds aan en uit zoals je met een airco of ventilator zou doen. Maar als er een hittegolf aankomt die een paar dagen of langer gaat duren, dan zet ik de koeling de avond tevoren aan en is de benedenverdieping tijdens zo’n hittegolf een paar graden koeler. Het scheelt zo’n 3 tot 5 graden maar de hele ervaring van een koele vloer onder je voeten maakt dat het zelfs meer lijkt dan dat.

Warm tapwater

Je raadt het al, ook warm tapwater maken gaat rustig en gebeurt 24/7. De warmtepomp zorgt dat er altijd warm water in de boiler zit. Mochten we ineens zolang douchen dat het op is, dan is er een knop om de opwarming van het tapwater even in een boost-stand te zetten, maar dat is nog niet nodig geweest.

Voor vloerverwarming en tapwater hoeft de pomp het water niet heet te maken, alleen maar warm. Maar om legionellaproblemen te voorkomen draait de pomp 1x per week een extra heet programma.

Stroomverbruik

Sinds ik de zonnepanelen heb let ik veel meer op de meterstanden, wat dankzij een app die bij de panelen hoort ook gemakkelijk is. Sinds ik de warmtepomp heb, let ik ook goed op mijn verbruikscijfers. Omdat verwarmen en koelen met een warmtepomp een gelijkmatig en traag systeem is zitten er geen avondpieken in het stroomverbruik, zoals je wel een piek in het gasvebruik hebt als je thuis komt en de cv hoger zet. Tijdens een hittegolf, wanneer ik de vloerkoeling aan had, zag ik dat het verbruik lichtjes hoger was, maar niet schrikbarend. Bovendien was dat tijdens dagen dat de zon uitbundig scheen en de zonnepanelen veel opwekten, meer dan ik verbruikte. Het voelde daardoor echt als gratis koeling!

Op de pagina Stroomverbruik kun je de bijgewerkte gegevens vinden over het stroomverbruik van de warmtepomp en wat hij aan warmte produceert. De pomp zou volgens Saman zo’n 2900 kwh per jaar gebruiken en dat klopte op het begin aardig. Inmiddels, eind 2024, is het al minder. Mijn zonnepanelen wekten bij aanschaf van de warmtepomp ca 2600 kwh per jaar op. Inmiddels (2024) wat meer omdat ik er stekkerpanelen bij heb gelegd. Mijn stroomverbruik van vroeger, voordat ik zonnepanelen of een warmtepomp had, ook voordat ik geïsoleerd had, lag rond de 2200 kwh per jaar en dan kwam er nog 1150 m3 gas bij.

De combi zonnepanelen en warmtepomp

Nu ook mijn verwarming op stroom draait benut ik de zonnepanelen beter dan voorheen. Natuurlijk levert het ook geld op om stroom terug te leveren (eerst dankzij de salderingsregeling, nu dankzij dynamisch tarief), maar het is altijd beter om de opgewekte stroom zelf te gebruiken voor de warmtepomp dan om deze terug te leveren voor een lagere vergoeding en daarnaast gas te betalen.

Geluid

Het geluid valt mij reuze mee, en anderen die er toevallig een keertje bij zijn als de pomp draait zeggen het ook. Je verwacht toch een soort diep bromgeluid, maar het blaast alleen en maakt geen lawaai.

Hoe het bevalt na een paar jaar

Hoe minder tocht ik in huis heb, hoe aangenamer het is. Verder is het heerlijk om overal een warme vloer te hebben, en dat de verwarming nooit laag staat is ook erg fijn! Het watervat voor tapwater is ruim bemeten zodat het warm water nooit op is. De koeling in de zomer is erg prettig, gecombineerd met zonwering is dit voldoende om het binnen koel te houden en om geen airco te hoeven nemen.

Onderhoudscontract

Bij de leverancier van de warmtepomp heb ik een onderhoudscontract afgesloten zodat ze 1x per jaar de warmtepomp komen controleren en schoonmaken.